Πρακτικός Οδηγός Εξ Αποστάσεως Διδασκαλίας για Εκπαιδευτικούς

H Classter σε συνεργασία με τον Δρ. Δημήτριο Ι. Σωτηρόπουλο (εκπαιδευτικό, επιμορφωτή εκπαιδευτικών στις ψηφιακές τεχνολογίες, διδάσκοντα στο τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας), εγκαινιάζει μια σειρά άρθρων που έχουν σαν στόχο την ενημέρωση των εκπαιδευτικών σχετικά με τις διάφορες μεθόδους εξ ποστάσεως διδασκαλίας. Στο τρίτο και τελευταίο άρθρο της σειράς, παρουσιάζονται πρακτικές συμβουλές για τους εκπαιδευτικούς και δίνονται αναλυτικές οδηγίες προκειμένου να υλοποιηθεί στην πράξη η εξ αποστάσεως διαδικτυακή διδασκαλία.

Έχοντας -στα προηγούμενα δύο άρθρα- αναφέρει βασικές έννοιες, περιγράψει κυρίαρχες διαδικασίες της ηλεκτρονικής μάθησης και προτείνει ένα σχήμα πιθανής εφαρμογής μέσω συγκεκριμένων φάσεων, μένει ίσως να δοθούν κάποιες απαντήσεις σε πιθανές ερωτήσεις και απορίες που θα γεννηθούν στους εκπαιδευτικούς σε κάποια πρακτικά ζητήματα της εξ αποστάσεως διδασκαλίας.

Τι εξοπλισμό χρειάζεται να έχει ο/η εκπαιδευτικός  για την προετοιμασία του μαθήματος;

Τον υπολογιστή του και καλή πρόσβαση στο διαδίκτυο. Για λόγους μικρότερης επιβάρυνσης αλλά και καλύτερης ταχύτητας είναι ορθότερο (αν είναι εφικτό) ο υπολογιστής του να  βρίσκεται σε ενσύρματη σύνδεση με το Wi-fi router του. Καλό θα ήταν να είχε και μια δεύτερη οθόνη (ακόμα και μια οθόνη τηλεόρασης), είτε για να είναι συνδεδεμένος ως μαθητής και για να έχει πλήρη εποπτεία (στο τι βλέπουν οι μαθητές/τριες τους) είτε για να έχει επεκτείνει το χώρο εργασίας του υπολογιστή του (desktop) για μεγαλύτερη ευκολία.

Πρέπει να έχει κάνει δοκιμές και κάποιες προεργασίες στον υπολογιστή του;

Ναι, μιας και  όπως ήδη έχουμε αναφέρει, κάθε εκπαιδευτικός θα πρέπει να έχει κάνει δοκιμές και προσπάθειες αλληλό-διδασκαλίας με τους συναδέλφους του/της, προσομοιώνοντας έτσι τις συνθήκες μιας πραγματικής εικονικής τάξης αποκτώντας με αυτόν τον τρόπο σχετική ευκολία στο χειρισμό των εργαλείων της σύγχρονης διδασκαλίας (μηνύματα, μικρόφωνο, κάμερα). Καλό θα ήταν επίσης να έχει κάθε καθηγητής/τρια και λογαριασμό «μαθητή» ώστε να αποκτήσει πλήρη εικόνα για το τι βλέπουν και ποιες δυνατότητες διαθέτει ο ρόλος του μαθητή.

Όπως είναι ίσως ήδη γνωστό, στις περισσότερες πλατφόρμες ασύγχρονης εκπαίδευσης αυτό είναι εφικτό με την επιλογή ενός κουμπιού και είναι εξαιρετικά χρήσιμο γιατί ο καθηγητής πρέπει να μπορεί να «μπαίνει στη θέση» του μαθητή για να έχει συνολική εποπτεία του όλου συστήματος. Επιπλέον της εμπειρίας στα διάφορα εργαλεία, ο/η εκπαιδευτικός θα πρέπει να διαμορφώσει το φυσικό του περιβάλλον κατάλληλα, ώστε να βρίσκεται σε ήσυχο μέρος του σπιτιού χωρίς θόρυβο, ενώ καλή λύση για να μην αποσπάται η προσοχή του/της είναι και η χρήση ακουστικών.

Τι προετοιμασία πρέπει να κάνει ο/η εκπαιδευτικός πριν ξεκινήσει το μάθημα;

Πρέπει να έχει προετοιμάσει το μάθημά του σε δύο επίπεδα. Σε επίπεδο ασύγχρονης και σύγχρονης διδασκαλίας.

Πρώτα μορφοποιεί και ανεβάζει στην πλατφόρμα εκπαιδευτικές δραστηριότητες τις οποίες και αναθέτει με τη μορφή εργασιών (καλό είναι και με ημερομηνίες έναρξης και λήξης). Στο υλικό που έχει ανεβάσει έχει συμπεριλάβει τα κατάλληλα φύλλα εργασίας για τους/τις  μαθητές/τριες του και έχει αναθέσει δραστηριότητες ώστε να τις εκτελέσουν μόνοι τους.

Στη συνέχεια με βάση συγκεκριμένο σχέδιο μαθήματος που θα έχει δημιουργήσει, συγκεντρώνει σε κάποιον οργανωτή μαθήματος (σε μια παρουσίαση ή ακόμα και σε ένα απλό word που έχει μετατραπεί σε αρχείο pdf) το εκπαιδευτικό υλικό που θα χρησιμοποιήσει, και στην προγραμματισμένη ώρα ξεκινά το μάθημα με την πλατφόρμα σύγχρονης διδασκαλίας.

Μετά το μάθημα (και επομένως πριν ξεκινήσει το επόμενο μάθημα) διορθώνει/ελέγχει/σχολιάζει δραστηριότητες και ασκήσεις που έχει ανεβάσει νωρίτερα στην πλατφόρμα για να ελέγξει το επίπεδο κατανόησης και τα πιθανά λάθη/παρανοήσεις μαθητών/τριών του προηγούμενου μαθήματος. Παράλληλα ο/η εκπαιδευτικός ανεβάζει στη πλατφόρμα, ενδεικτικές λύσεις και απαντήσεις στο αντικείμενο που έχει ήδη «διδάξει» στις προηγούμενες φάσεις.

Πως πρέπει να έχει προετοιμάσει το υλικό για τη σύγχρονη διδασκαλία; Σε τι μορφή;

Η διαδικασία της οργάνωσης και υλοποίησης του σύγχρονου μαθήματος θα γίνει με κάποιο λογισμικό που χρησιμοποιείται και στην φυσική τάξη (Powerpoint, Prezi, Visme, Sway, Keynote, Pdf Reader, Smart Notebook, One Note) στο οποίο και θα συγκεντρώσει το εκπαιδευτικό υλικό του, ώστε να είναι άμεσα διαθέσιμο την ώρα του μαθήματος. Μια καλή τοποθεσία εύρεσης εκπαιδευτικού υλικού, είναι ο λεγόμενος Εθνικός Συσσωρευτής Εκπαιδευτικού Περιεχομένου ή αλλιώς: Φωτόδεντρο.

Ειδικά τώρα (αλλά και πάντα θα λέγαμε) ο/η εκπαιδευτικός πρέπει να εφαρμόζει συγκεκριμένες στρατηγικές για τη εξεύρεση του υλικού του, ώστε σε σύντομο χρόνο να βρίσκει αξιόπιστο και επιστημονικά ορθό εκπαιδευτικό υλικό το οποίο θα πρέπει και να ενσωματώνει σε κατάλληλο σχέδιο μαθήματος / εκπαιδευτικό σενάριο (δείτε το εργαλείο E.Β.ΡΗ.Κ.Α εδώ και για σχετική επικοινωνία εδώ).

Πρέπει να έχει αποσταλεί υλικό στους μαθητές πριν το μάθημα;

Ανάλογα με τη διδακτική προσέγγιση. Πάντα θα πρέπει να υπάρχει διαθέσιμο υλικό (παρουσιάσεις, φύλλα εργασίας κ.α.) ώστε οι μαθητές να ακολουθούν διαδικασίες και να εκτελούν δραστηριότητες. Πριν το μάθημα, αλλά και μετά.

Πώς και πότε ενημερώνει τους μαθητές για το επικείμενο μάθημα;

Τα εργαλεία που παρέχονται σε μια πλατφόρμα ασύγχρονης διδασκαλίας και κυρίως το Ωρολόγιο Πρόγραμμα/Ακαδημαϊκό Ημερολόγιο και οι Ανακοινώσεις καθώς και τα εσωτερικά μηνύματα προσφέρουν τη λύση σε αυτό. Σε κάποιες περιπτώσεις οι συμμετέχοντες ενημερώνονται με email ή και σχετικά μηνύματα στις συσκευές τους με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Η χρήση μιας πλατφόρμας διαχείρισης εκπαιδευτηρίου, όπως το Classter, μπορεί να απλοποιήσει σημαντικά αυτή τη διαδικασία με λειτουργίες μαζικής αποστολής ανάλογα με το τμήμα/τάξη των μαθητών.

Χρειάζεται σχέδιο μαθήματος ο/η εκπαιδευτικός;

Φυσικά χρειάζεται και μάλιστα με λεπτομερή ανάπτυξη των βημάτων που θα ακολουθηθούν και με αναφορά και με λεπτομέρειες για το τι θα πρέπει να κάνουν μαθητές και ο καθηγητής στη κάθε χρονική φάση. Είναι ίσως το πιο σημαντικό σημείο στην οργάνωση του μαθήματος και αυτό γιατί ο νεκρός χρόνος στη σύγχρονη διδασκαλία είναι σημαντικό να είναι ελάχιστος. Μαθησιακά σενάρια και σχέδια μαθήματος, μπορεί να βρει έτοιμα ο/η εκπαιδευτικός και να τα μορφοποιήσει με βάση τις ανάγκες του στις νέες συνθήκες. Γνωστά αποθετήρια σεναρίων είναι ο Αίσωπος, η Ιφιγένεια, η Μήτιδα αλλά και το ευρωπαϊκό Open Discovery Space. Μια προσέγγιση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης σε ψηφιακό περιβάλλον, είναι αυτή των ιστό-εξερευνήσεων (webquests). Παραδείγματα μπορείτε να δείτε εδώ.

Πώς μπορεί να εφαρμοστεί το μοντέλο της αντίστροφης τάξης στην εξ  αποστάσεως διδασκαλία;

Ένα παράδειγμα ανάπτυξης μαθήματος Αντίστροφης Τάξης (προσαρμοσμένη όμως στις νέες συνθήκες) θα μπορούσε (ενδεικτικά) να έχει τις παρακάτω φάσεις:

• Φάση 1 – Ασύγχρονα: Η «παράδοση» του νέου αντικειμένου γίνεται από τον εκπαιδευτικό με τη βοήθεια εκπαιδευτικού υλικού (βίντεο κυρίως αλλά και με καθοδηγούμενη χρήση εκπαιδευτικού λογισμικού) διαμέσου της πλατφόρμας με τη βοήθεια φύλλου δραστηριοτήτων.
• Φάση 2 – Ασύγχρονα: Οι μαθητές χρησιμοποιούν το εποπτικό υλικό του εκπαιδευτικού και με φύλλα εργασίας που ο εκπαιδευτικός έχει ανεβάσει στην πλατφόρμα «μελετούν» σχετικά. Χρησιμοποιούν εργαλεία, λογισμικά, δικτυακούς τόπους που προτείνονται από τον/την εκπαιδευτικό. Οι μαθητές/τριες «μελετούν» κυρίως μόνοι τους και συμπληρώνουν φύλλα εργασίας, καταγράφουν απορίες αλλά και παροτρύνονται να συνεργαστούν με τους συμμαθητές τους, μέσω δικτύου, τηλεφώνου (με όποιον τρόπο θεωρήσουν προσφορότερο) για να συμπληρώσουν τα φύλλα εργασίας.
• Φάση 3 – Σύγχρονα: Οι μαθητές διατυπώνουν τις απορίες τους στην εικονική τάξη, προς τον/την εκπαιδευτικό με βάση την προεργασία που έχουν ήδη κάνει στη Φάση 2.  Ο/η εκπαιδευτικός απαντάει στις ερωτήσεις, λύνει απορίες και ολοκληρώνει το μάθημα χρησιμοποιώντας νέο εποπτικό υλικό (παρουσιάσεις και προσομοιώσεις) και αν διαθέτει (και γνωρίζει να χρησιμοποιεί) τα κατάλληλα ψηφιακά εργαλεία δίνει δυνατότητες σύντομης τηλε-συνεργασίας των μαθητών σε ομάδες.
• Φάση 4 – Ασύγχρονα: Ο/η εκπαιδευτικός ανεβάζει ενδεικτικές λύσεις και απαντήσεις στο αντικείμενο που «διδάχτηκε» στις προηγούμενες φάσεις.
• Ο κύκλος μπορεί να ξεκινήσει ξανά από την Φάση 1. Τα φύλλα εργασίας και το διαδραστικό υλικό είναι διαθέσιμο μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας όπως πχ.: Εclass/Moodle/Classter, στην οποία οι μαθητές ανεβάζουν ή και συμπληρώνουν online τα διαθέσιμα φύλλα εργασίας σε μορφή κουΐζ ή ερωτηματολογίων (Microsoft Form, Google Forms, κ.α.).

Τι πρέπει να κάνει ο/η μαθητής/τρια πριν ξεκινήσει το μάθημα;

Πριν ξεκινήσουν τα μαθήματα θα πρέπει, έχοντας ακολουθήσει τις οδηγίες, να έχει υλοποιήσει τις δραστηριότητές του, απαντώντας στα σχετικά κουίζ και στα ερωτηματολόγια που υπάρχουν στην πλατφόρμα και να καταγράψει τις δικές του ερωτήσεις προς τον/την εκπαιδευτικό, έχοντας συνεργαστεί και με τους/τις συμμαθητές/τριες του.

Τι εξοπλισμό χρειάζεται να έχει;

O/η μαθητής/τρια μπορεί να παρακολουθήσει το μάθημα μέσα από laptop, tablet ακόμα και κινητό αν δεν διαθέτει υπολογιστή. Τις εργασίες του πάντως καλό είναι να τις κάνει με τη βοήθεια ενός υπολογιστή ή ενός ισχυρού tablet. Φυσικά πρέπει να έχει μαζί του και ένα τετράδιο για να κρατά τις δικές του/της σημειώσεις (σχέδια, πίνακες, ζωγραφιές, χάρτες εννοιών κ.λ.π).

Πρέπει να έχουν γίνει δοκιμές;

Εφόσον συνδεθεί με συμμαθητές/τριες του θα μπορούσε να δοκιμάσει τον εξοπλισμό του. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να τους παροτρύνουμε να το κάνουν. Μην ξεχνάμε ότι οι μαθητές -εν γένει- έχουν ήδη εμπειρία από εικονικές διασυνδέσεις σε κοινωνικά δίκτυα και εφαρμογές τηλεφώνων. Τις περισσότερες φορές όμως αυτό γίνεται στα πρώτα μαθήματα και με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών. Σε αυτή τη φάση καταλαβαίνουν και το πως πρέπει να οργανώσουν το περιβάλλον εργασίας τους (μικρόφωνο, κάμερα, φόντο, ηχομόνωση, ακουστικά, θόρυβοι περιβάλλοντος, τετράδια, στυλό).

Τι πρέπει να κάνει ο/η εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια του (σύγχρονου) μαθήματος;

Έχοντας, ετοιμάσει το εκπαιδευτικό υλικό του, ανεβάσει δραστηριότητες, απαντήσει σε σχετικά ερωτήματα και προετοιμάσει ένα σχέδιο μαθήματος με το απαραίτητο συνοδευτικό υλικό,  τότε είναι έτοιμος για να ξεκινήσει το μάθημα στην εικονική τάξη.

Ποια θα μπορούσαν να είναι τα ενδεδειγμένα βήματα για την εξ αποστάσεως σύγχρονη διδασκαλία;

• Εισερχόμαστε στην εικονική τάξη μερικά λεπτά νωρίτερα (πέντε περίπου).
• Χαιρετούμε έναν-έναν και μια-μια τους/τις μαθητές μου/τριές μας, με τα ονόματά τους.
• Φροντίζουμε να έχουμε μια λίστα με τους/τις μαθητές/τριες μας.
• Παρακινούμε τους μαθητές/τριες μας να επικοινωνήσουν με συμμαθητές που δεν έχουν συνδεθεί ακόμα λειτουργώντας πάντα ως ομάδα.
• Παίρνουμε παρουσίες (ακόμα και αν αυτό δεν προβλέπεται έχει ψυχολογική αξία).
• Τους προετοιμάζουμε ψυχολογικά αναφέροντας ζητήματα καθημερινότητας και θυμίζοντάς τους το προσωρινό των γεγονότων.
• Προετοιμάζουμε το περιβάλλον των εφαρμογών και των online βίντεο (φροντίζουμε να έχουν τρέξει στον browser μας ώστε να αποθηκεύονται κάπως στη προσωρινή μνήμη/cache).
• Ξεκινούμε κάθε φορά με το τι έχει γίνει στο προηγούμενο μάθημα και ζητάμε να μας απαντήσουν σε βασικές έννοιες. Φυσικά, κάθε μάθημα σχετίζεται και με την εκάστοτε διδακτική προσέγγιση που ακολουθούμε την οποία και ακολουθούμε εφαρμόζοντας το σχέδιο μαθήματος /εκπαιδευτικό σενάριο που έχουμε εκπονήσει.
• Μιλάμε στο μικρόφωνο και αν χρειαστεί και στην κάμερα (σχετικά με τη χρήση της κάμερας δείτε παρακάτω).
• Μοιράζουμε την οθόνη μας ή κατά περίπτωση κάποια συγκεκριμένη εφαρμογή στους μαθητές (και είναι αυτό που βλέπουν και ακούν αν επιλέξουμε και τον ήχο τους συστήματος να διαμοιρασθεί εκτός των ήχων που συλλέγει το μικρόφωνό μας).
• Μπορούμε να δώσουμε και τον χειρισμό της οθόνης μας σε μαθητή/τρια, όταν πρέπει να απαντήσει κάποιος/α μαθητής/τρια (κάτι σαν τον πίνακα της σχολικής αίθουσας). Φυσικά τέτοιες αλληλοεπιδράσεις πρέπει να γίνονται με προσοχή, λελογισμένα και μέσα στα πλαίσια των συμφωνηθέντων.
• Θυμίζουμε όταν πρέπει, στους μαθητές/τριες μας τα βασικά σημεία του «εκπαιδευτικού συμβολαίου».
• Δίνουμε ενεργό ρόλο στην όλη διαδικασία στους μαθητές.
• Τους ζητούμε να γράφουν εκ περιτροπής σημαντικά σημεία που εμείς τονίζουμε στο περιβάλλον σύγχρονης επικοινωνίας (συνομιλία/chat).
• Τους ενθαρρύνουμε να απαντούν σε συμμαθητές τους με μηνύματα στη συνομιλία/chat για κάτι που ενδεχομένως δεν ακούστηκε και οι συμμαθητές/τριες τους πιθανότατα ρωτούν.
• Παρακινούμε ώστε να συμμετέχουν όλοι και όλες και φροντίζουμε εκ περιτροπής να απευθύνουμε ερωτήσεις προς όλους/ες. Πολύ σημαντικό να δίνουμε λόγο σε όλους/ες μαθητές/τριες.
• Εάν το εργαλείο που χρησιμοποιούμε διαθέτει εργαλεία εικονικής τάξης (π.χ σήκωμα ψηφιακού χεριού) τα χρησιμοποιούμε (έχοντας προσθέσει σχετική σημείωση στο «εκπαιδευτικό συμβόλαιο» γι’ αυτά).
• Χρησιμοποιούμε μικρά σύντομα κουΐζ για να ενισχύσουμε την προσοχή και να δώσουμε κίνητρο για συμμέτοχή.
• Θυμίζουμε πάντα στο τέλος κάθε μαθήματος το τι κάναμε στο μάθημα και το τι έχουμε αναθέσει ως εργασία, για την επόμενη φορά (αν και πρέπει να είναι πλήρως περιεγραμμένα στην πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης ή στο ημερολόγιο της σύγχρονης ή της πλατφόρμας που τα διασυνδέει).
• Ολοκληρώνουμε την όλη διαδικασία με τη συμπλήρωση από τους μαθητές κάποιας κάρτας εξόδου/exit ticket.

Ιδέες τεχνικού χαρακτήρα για να προσομοιωθεί η λειτουργία του πίνακα μιας τάξης

Στη περίπτωση που θέλουμε να γράψουμε (όπως γράφαμε στον πίνακα στη φυσική τάξη) αν δεν έχουμε laptop με οθόνη αφής ή δεν χρησιμοποιούμε (για όλη τη διαδικασία) ένα ισχυρό σε πόρους και εξελιγμένο tablet, μπορούμε να επιλέξουμε έναν από τους παρακάτω τρόπους.

Α) Χρησιμοποιούμε  μια κάμερα κατάλληλα και σταθερά τοποθετημένη, στραμμένη προς ένα τετράδιο στο οποίο και γράφουμε κανονικά. Αν δεν έχουμε εξωτερική κάμερα, θα μπορούσαμε να συνδέσουμε κάποιο (ακόμα και παλιό) κινητό μας με κάμερα και να το χρησιμοποιήσουμε ως εξωτερική κάμερα. Αυτό γίνεται (ανάλογα το κινητό) εύκολα με σύνδεση usb ή με τη χρήση κάποιου λογισμικού.

Β) Ένας δεύτερος τρόπος είναι να χρησιμοποιήσουμε ένα tablet ακόμα και παλιότερης τεχνολογίας (αν φυσικά έχουμε), ως οθόνη αφής και να γράφουμε πάνω της ό,τι  θα γράφαμε στον πίνακα της τάξης. Αυτήν την οθόνη την προβάλλουμε (με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού casting) στον υπολογιστή μας, του οποίου την οθόνη εν συνεχεία διαμοιράζουμε (share) στους μαθητές που παρακολουθούν το μάθημα. Δίνει όμως την πραγματική αίσθηση του πίνακα της τάξης και είναι εφικτό στη συνέχεια οι εγγραφές στον «πίνακα» να διαμοιραστούν ηλεκτρονικά σε μορφή εύκολα αναγνώσιμη (π.χ. σε pdf).

Γ) Θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε μια εξωτερική συσκευή που ονομάζεται γραφίδα σχεδίασης (digitizer). Είναι σαν να έχουμε έναν διαδραστικό πίνακα (IWB) ακουμπισμένο πάνω στο γραφείο μας.

Στις δύο παραπάνω περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάποιο λογισμικό διαχείρισης διαδραστικού πίνακα σαν το (εμπορικό) Smart Notebook ή το (δωρεάν) OpenBoard.

Δικτυακοί τόποι και λογισμικά που θα μπορούσαμε ανά γνωστικό αντικείμενο να χρησιμοποιηθούν

• Στα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε προσομοιώσεις εξηγώντας τις ιδιαίτερες συμβάσεις και την συσχέτισή τους με τη πραγματικότητα.
• Στα μαθηματικά υπάρχουν λογισμικά όπως το Geogebra που ενσωματώνεται σε πλατφόρμες σύγχρονης διδασκαλίας (MS Teams) ή σε λογισμικά διαχείρισης διαδραστικών πινάκων. Επίσης υπάρχουν και δικτυακές εφαρμογές όπως το Wolfram Alpha αλλά και άλλες που μπορούν να προσφέρουν βοήθεια στις συναρτήσεις και εν γένει στις μαθηματικές πράξεις.
• Για το μάθημα της πληροφορικής υπάρχει πληθώρα online λογισμικών προγραμματισμού και ανάλογα την τάξη και τις πρότερες γνώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί το καταλληλότερο. Ένα γνωστό λογισμικό είναι βεβαίως το Scratch.
• Εικονικά μουσεία και δικτυακοί τόποι πολιτιστικού ή και θρησκευτικού ενδιαφέροντος, μπορούν να συμβάλλουν σε πολλά και διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα.
• Επίσης λογισμικά ειδικά για μαθήματα τεχνικών και τεχνολογίας που μπορούν να «απογειώσουν» το εξ’ αποστάσεως μάθημα υπάρχουν πάρα πολλά. Δύο τέτοια είναι το PepaKura Designer και το Tinker Cad.
• Χρησιμοποιούμε κατά το δυνατό δικτυακούς τόπους που μπορούν να δώσουν τη δυνατότητα συνεργατικών δραστηριοτήτων, κατά τη διάρκεια του μαθήματος (για περισσότερα δείτε το προηγούμενο άρθρο).

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στα εξ αποστάσεως μαθήματα πρέπει να αντισταθμίζουμε το έλλειμα της φυσικής επαφής, αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητες που δίνονται ηλεκτρονικά για προσωποποιημένη επαφή. Τέτοιες εφαρμογές είναι τα κουίζ  αλλά και το μικρόφωνο και η ανοικτή κάμερα (κατά περίπτωση).

Η κάμερα πρέπει να είναι ανοικτή ή όχι;

Το ζήτημα της ενεργοποίησης ή μη της διαδικτυακής κάμερας κατά τη διάρκεια των μαθημάτων είναι ένα ξεχωριστό ζήτημα και έχει να κάνει σε σημαντικό βαθμό με την ηλικία των μαθητών. Πρότασή μας είναι η κάμερα να χρησιμοποιείται από τους μαθητές όταν υπάρχει πραγματικά λόγος. Είτε για ψυχολογικούς λόγους, είτε κατά τα πρώτα μαθήματα για σταδιακή άρση κάποιων πιθανών δυσκολιών, είτε αργότερα όταν έχει δημιουργηθεί ένα (αναλογικό) έργο που πρέπει να φανεί σε λειτουργία (για παράδειγμα ένας χάρτης ή μια κατασκευή).

Σε γενικές γραμμές με κλειστές κάμερες μειώνουμε τον όγκο των δεδομένων που διακινούνται και προστατεύουμε τους/τις μαθητές/τριές μας. Παράλληλα θεωρούμε ότι κλειστές κάμερες μειώνουν τους λόγους διάσπασης της προσοχής των μαθητών/τριών.

Φυσικά το ζήτημα αυτό έχει να κάνει και με θέματα προσωπικών δεδομένων και οφείλει να ανήκει στα ζητήματα πολιτικής που από την αρχή της όποιας διαδικασίας πρέπει να ξεκαθαριστούν και να ανήκουν στο ευρύτερο «εκπαιδευτικό συμβόλαιο».

Πώς παίρνει ο/η  εκπαιδευτικός στοιχεία σχετικά με την ενεργή ή μη παρακολούθηση των μαθητών;

Από τη στιγμή που συμμετέχει κανείς σε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα (ανάλογα με την πλατφόρμα βέβαια) υπάρχουν τρόποι καταγραφής της συμμετοχής. Φυσικά υπάρχουν και έμμεσοι τρόποι με πολύ σύντομα κουΐζ ή polls. Εμείς όμως -ως εκπαιδευτικοί- όπως και στη φυσική τάξη προσπαθούμε να εντάξουμε ενεργά στη μαθησιακή διαδικασία όλους τους μαθητές/τριες μας θέτοντάς τους ερωτήματα και ζητώντας τη συμμετοχή τους με απαντήσεις έτσι και εδώ στον ψηφιακό κόσμο θα πρέπει να κάνουμε το ίδιο.

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με εργαλεία όπως: τα ερωτηματολόγια, οι συνεργατικοί πίνακες, τα σύντομα κουΐζ ή ακόμα και μέσα από τη χρήση του εργαλείου της συνομιλίας/chat με κωδικοποιημένες (προσυμφωνημένες) απαντήσεις. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να προσομοιώνουμε τη λειτουργία της φυσικής αίθουσας διδασκαλίας στο ψηφιακό περιβάλλον (μειώνοντας κατά πολύ τα προβλήματα λόγω έλλειψης φυσικής παρουσίας).

Πώς συλλέγονται πληροφορίες σχετικά με το πόσο κατανοητή στους μαθητές ήταν η παράδοση του μαθήματος και αν υπήρχαν σημεία στα οποία χρειάζεται (το μάθημα) βελτίωση;

Ένας χρήσιμος τρόπος είναι η δημιουργία μικρών κουΐζ και η συμπλήρωση τους από τους μαθητές σε διάφορες ενότητες του μαθήματος, είτε στην αρχή, είτε στο τέλος κάθε ενότητας. Σε αυτές μπορούμε με κατάλληλες ερωτήσεις να αξιολογήσουμε τους μαθητές/τριες μας και να αποτιμήσουμε εκτός από το μάθημα και εμάς τους ίδιους.

Επιπρόσθετα με κάποιο ειδικό web-based λογισμικό σαν το Socrative ή με κάποιο σύντομο και παιγνιώδες online κουΐζ που δημιουργήθηκε σε κάποιο  web-based λογισμικό σαν το Kahoot, μπορούμε να  αποκτήσουμε μια πρώτη άμεση εικόνα για το πώς «πήγε» -όπως λέμε- το μάθημα μας που μόλις τελείωσε, αλλά και για να προσεγγίσουμε το επίπεδο «κατανόησης», των μαθητών/τριών  μας στα βασικότερα σημεία του μαθήματός μας.

Οι κάρτες εξόδου συμπληρώνονται από τους μαθητές στο τέλος και τα αποτελέσματα είναι άμεσα ορατά στους καθηγητές. Μπορούμε έτσι να δουν κάποια αδύνατα σημεία στο μάθημα και να κάνουν ακόμα και άμεσα, διορθωτικές προσθήκες (αν έχουν προβλέψει λίγο απαραίτητο χρόνο στο τέλος).

Τι πρέπει να κάνει ο/η εκπαιδευτικός μετά το μάθημα σύγχρονης διδασκαλίας ;

Πρέπει να αξιολογήσει τους μαθητές/τριες τους/της αλλά και την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία. Σε μια πλατφόρμα (όπως για παράδειγμα η Classter) που διαθέτει ειδικά εργαλεία ανατροφοδότησης διευκολύνεται σημαντικά η διαχείριση της καθημερινής ακαδημαϊκής δραστηριότητας καθώς οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν με οργανωμένο τρόπο εργασίες από τους μαθητές/τριες τους, τις αξιολογούν (αν δεν είναι πολλαπλής απάντησης) και μπορούν να παρακολουθήσουν προσωποποιημένα τις μεταβολές στην αξιολόγησή τους στο χρόνο, με άμεσο και εποπτικό τρόπο (πίτες, γραφήματα κ.α.).

Αυτό είναι κάτι που σε δεύτερο χρόνο μπορεί να βοηθήσει σημαντικά σε αυτό που ονομάζεται ανάλυση εκπαιδευτικών δεδομένων ή δεδομένων μάθησης/learning analytics (δείτε εάν επιθυμείτε ένα ενδιαφέρον και κατατοπιστικό άρθρο εδώ).

Πώς αναθέτει ο/η εκπαιδευτικός δραστηριότητες/ασκήσεις για το σπίτι, πώς συλλέγει τις απαντήσεις και πώς ενημερώνει τους/τις μαθητές/τριες;

Οι περισσότερες πλατφόρμες ασύγχρονης εκπαίδευσης έχουν δυνατότητες ανάθεσης εργασιών και ανακοίνωσης βαθμολογιών, δημιουργίας ομάδων μαθητών/τριών για συνεργασία με θέματα συνεργασίας, αυτοματοποιημένες απαντήσεις σε ερωτήματα, μηνύματα, συνομιλίες/chat και διάφορα (add-on) εργαλεία web 2.0, που σταδιακά μπορούν να ενταχθούν στην καθημερινότητα της εξ αποστάσεως διδασκαλίας (σύγχρονης και ασύγχρονης) και καλύπτουν τις ανάγκες της μεταφοράς της καθημερινής λειτουργίας της φυσικής αίθουσας διδασκαλίας σε ψηφιακό εικονικό περιβάλλον.

Επίλογος

Σε αυτό το διάστημα (που δυστυχώς ακόμα διανύουμε, ελπίζουμε όχι για πολύ ακόμη) στήθηκαν από το μηδέν πλατφόρμες (από το κράτος ή/και από ιδιώτες), αποδόθηκαν ρόλοι σε μαθητές/τριες και εκπαιδευτικούς ενώ πραγματοποιήθηκαν σύγχρονα μαθήματα από ανθρώπους με μηδενική πρότερη εμπειρία.

Δημιουργήθηκε επίσης πολύ και ποικίλο υλικό για να καλυφθούν οι έκτακτες ανάγκες. Εκπαιδευτικοί δημιούργησαν ομάδες σε κοινωνικά δίκτυα και blogs και αλληλοεπίδρασαν σε πλαίσιο πραγματικής συναδελφικότητας και συνεργασίας για να βοηθήσει ο ένας τον άλλον και να δημιουργήσουν, ώστε τελικά να διδάξουν τα «παιδιά τους». Οι μαθητές στη συντριπτική τους πλειοψηφία, συμμετείχαν σε αυτήν την προσπάθεια με κέφι και δημιουργικότητα, παρότι αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν με σχετικά -θα λέγαμε- βίαιο τρόπο στις έκτακτες συνθήκες.

Το εκπαιδευτικό υλικό που έχει ήδη δημιουργηθεί αν και με όρους πανδημίας, μπορεί να αποτελέσει μια καλή βάση πάνω στο οποίο θα προστεθεί σταδιακά και άλλο, για να ενισχυθεί το εποπτικό και διδακτικό οπλοστάσιο του/της εκπαιδευτικού, δίνοντας τη δυνατότητα χρήσης του από πολλούς και διαφορετικούς εκπαιδευόμενους, στη διάρκεια των ερχόμενων εκπαιδευτικών ετών.

Η πανδημία και η περίοδος που όλοι τώρα ζούμε, κάποια στιγμή θα φύγει (ελπίζουμε να μην έρθει ποτέ κάποια αντίστοιχη αλλά αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αποκλεισθεί). Η συνολική εμπειρία όμως (εκπαιδευτικών και μαθητών) καθώς και το υλικό που δημιουργήθηκε πρέπει να μείνει ενεργό και να χρησιμοποιηθεί και στο μέλλον.

Αυτό φυσικά είναι κάτι που εξαρτάται από την πολιτεία, η οποία και θα πρέπει να δημιουργήσει το συνολικό πλαίσιο (με μια σειρά από αποφάσεις που πρέπει να πάρει και πόρους που πρέπει να διαθέσει), ώστε να μπορεί να υιοθετηθεί με φυσικό τρόπο εκεί που πρέπει, όταν και όπου χρειάζεται ένα είδος μεικτού μοντέλου εκπαίδευσης. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα να προσφερθούν σε μαθητές και μαθήτριες, τα καλύτερα από τα δύο είδη διδασκαλίας (φυσική και εξ αποστάσεως) χωρίς προκαταλήψεις και φόβους. Η υιοθέτηση νέων ή η αναβάθμιση υφιστάμενων πλατφορμών, η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε τεχνικές αναζήτησης και σε κατάλληλες διδακτικές προσεγγίσεις, η εκμάθηση νέων κατά βάση συνεργατικών ψηφιακών εργαλείων και η ένταξή τους στη διδακτική πράξη, αποτελούν μονόδρομο για την επόμενη (μετά τον Covid19) ημέρα στην Εκπαίδευση.

Πηγές για τους/τις Εκπαιδευτικούς που μπορούν να βοηθήσουν σε ιδέες και υλικό

• Επισκεφτείτε τον δικτυακό τόπο της UNESCO που δημιουργήθηκε για να υποστηρίξει την έκτακτη εξ αποστάσεως εκπαίδευση και για να ενημερώνει σχετικά τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές και τους γονείς τους: https://en.unesco.org/covid19/educationresponse/
• Δείτε ένα από τα τελευταία newsletter του School Education Gateway με ενδιαφέρουσες πληροφορίες: https://www.schooleducationgateway.eu/en/pub/about/newsletter/newsletter-covid19-2020.htm
• Δείτε εκπαιδευτικές εφαρμογές για το iOS: https://edupad.gr/
• Δείτε το Ευρωπαϊκό δικτυακό τόπο European Schoolnet: http://www.eun.org/el/focus-areas/stem